Lilleaker is de oude arbeidersbuurt in westelijk Oslo. Hier stonden de spijkerfabriek, ijzergieterij, bijlenfabriek en margarine- en koffiefabriek van Mustad en zoon. Aan weerszijde van de benedenloop van de Lysaker-rivier heeft Mustad arbeiderswoningen en andere gebouwen laten neerzetten. Deze arbeidersbuurt was, afgezien van de grootte, vergelijkbaar met de omgeving van de Akerselva.

Er staan nog maar weinig arbeiderswoningen overeind. Het 'Svalgangs'huis met buitenhuis brandde na twee jaar leegstand af in 1990. Twee andere panden in hetzelfde komplex, Nygaard en Øvregaard, staan er echter nog. Mustad heeft de meeste bewoners weten kwijt te raken met uitzondering van die twee die zich juridisch vertzetten tegen een ontruiming. De andere etages in het pand zijn gekraakt.

Mustad heeft grootschalige bouwplannen voor het hele Lilleakergebied. Ze hebben het winkelcentrum "CC--West" in bezit. Dit willen ze uitbreiden. Het gemeentebestuur heeft hun plannen eerder afgewezen, maar ze laten het er niet bij zitten.. Hun droom is een nieuw bedrijventerrein a la Lysaker, hutjemutje met hotels, kantoorgebouwen en wegen. De arbeiderswoningen in Lilleaker liggen in de weg voor een van de door Mustad geprojekteerde kruisingen, hij heeft er dus alles aan gedaan om de huizen weg te werken.

De bewoners en de rijksmonumentendienst zijn sterk tegen de plannen gekant en vechten voor het behoud van zowel de arbeiderswoningen als enkele nabijgelegen panden. De krakers in de arbeiderswoningen hebben 'Groen Lilleaker' opgezet en een buurtvergadering uitgeroepen over de stadsinrichting in het gebied.

Gateavisa ging op bezoek bij de krakers op een warme junidag. De gekraakte huizen zijn twee mooie arbeiderswoningen met tuin en buitenplee. De gebouwen zijn groot en ruim genoeg voor de 12-13 mensen die er vandaag de dag wonen. Toen de werknemers van de Mustad-fabrieken hier nog woonden, zaten ze soms met 90 mensen in een pand opeengepakt. Diegene die het laatst thuiskwam, moest vlak achter de drempel slapen! Gateavisa babbelde met drie van de krakers, Morten Wassdøl, Silje Hauge en Camilla Skriung:

Hoe kwamen jullie op het spoor van deze panden?

De eerste keer dat we hiervan hoorden was via de mensen die hier huurden. We hielden ons veel bezig met milieubescherming en stedelijke planning. Men nam kontakt met ons op en vertelde dat Mustad grootse plannen had om de woningen te slopen en er een grote kruising te laten aanleggen. Dat kruispunt was noodzakelijk om het winkelcentrum uit te kunnen breiden, iets dat het verkeer in deze buurt zou doen laten toenemen. We zetten ons dus eerst in tegen de uitbreiding van het winkelcentrum zodat de kruising overbodig zou worden. Mustads uitbreiding werd gelukkig door het stadsbestuur tegengehouden.

-Toen bleek dat Mustad de bewoners hoe dan ook wou laten ontruimen ondanks dat het winkelcentrum tegengehouden was. De huur werd opgezegd en men kreeg een oprotpremie aangeboden van Nlg 5.000,- ieder als men op de eerste dag zou verkassen. de dag erna zou men nog maar Nlg 4500,- krijgen, daarna 4000,- enzovoort. Dit leidde ertoe dat bijna iedereen snel verhuisde. De laatste familie wilde echter niet vertrekken en spande een zaak aan om de huuropzegging nietig te laten verklaren. Ze wonnen de rechtzaak en wezen het aanbod van een oprotpremie van Nlg 35.000,- af.

Mustad begon daarna de leegstaande gebouwen te slopen. Maar op een vrijdag kwam er als donderslag bij heldere hemel een tijdelijke monumentenstatus van de Rijksdienst voor monumentenzorg.. De maandag erna voerde Mustad de snelheid van het slopen op. Wij besloten aktie te gaan voeren en de sloopwerkzaamheden plat te leggen, maar gelukkig had de politie het werk al stilgelegd toen wij eraan kwamen. We besloten toen het pand op dezelfde dag te kraken. Door het kraken voorkomt men dat de panden afbranden.

Wat waren de praktiese problemen om het hier bewoonbaar te maken?

We hadden water maar het elektriciteitsnet was grotendeels door Mustad vernield. We konden nog een aansluiting krijgen via de meters die er nog waren, maar ze wilden geen nieuwe plaatsen. Mustad dreigde het water af te sluiten maar dat is hem vooralsnog niet gelukt..

-We begonnen onmiddelijk Mustad huur te betalen, want wij wilden een huurkontrakt. Het geld werd per ommegaande teruggestort, dus nu betalen we de huur aan een derdenrekening. De huur is echter zeer laag, dezelfde als de huurders hier betalen.

Wanneer kraakten jullie het?

We kraakten de gebouwen eind mei 1994. We zorgden dat we binnenkwamen, gaven het huis een grote schoonmaakbeurt en verhisden met alles wat we hadden. Er werd onmiddelijk aangifte gedaan en de politie kwam om ons te vertellen dat we hier niet konden wonen. Maar ze hebben niets gedaan om ons eruit te krijgen.

-We hebben ieder een appartement, met een kamen en keuken. Twee van de krakers wonen samen en zij delen de oude voormanswoning. Voormannen hadden natuurlijk een iets grotere ruimte dan de arbeiders vroeger, ze hadden drie kamers en een keuken.

Gateavisa wordt rondgeleid. De woningen zijn zeer redelijk om in te wonen, zo lang je er in je eentje of met zijn tweeen zit en niet met vijftien per woning. De huizen zijn aan de binnenkant al lang niet meer geverfd op verzoek van de monumentenzorg. Zij hopen de muren in de originele kleuren te kunnen terugbrengen.

Daarna werden we rondgeleid over het erf. Ze hebben er een klein buitenhuisje gebouwd met sauna en een zonnedouche aangelegd. Er lopen kippen rond. Verder hebben ze een keukentuin met kruiden en groentes.

Dit moet wel een typische zomerkraak zijn?

Ja, dat klopt. De enige periode dat het zwaar was om hier te wonen was afgelopen winter. Gedurende drie maanden, van midden november tot midden februari zaten we zonder stroom (In Noorwegen worden huizen elektrisch verwarmd. Leg noren in Nederland dus bijvoorbeeld het principe geiser uit, voordat ze er van schrik een emmer water overheen gooien. Ox). Gelukkig konden we met hout stoken...

We hebben enkele keren per maand een huisvergadering, als dit noodzakelijk is. De vergadering heeft een niet-hierarchische struktuur en het is de huisvergadering die beslist hoe we de kraak van binnen en van buiten draaiende houden..

-Het politieke werk gaat ook goed. We hebben de 'aktie groen Lilleaker' opgezet en we hebben een grote buurtvergadering uitgeroepen over de stadsplanning in dit gebied. Het noors instituut voor stads- en regioonderzoek heeft een praatje gehouden en wij ook. Een vertegenwoordig van Mustad was natuurlijk ook uitgenodigd maar die kwam niet.

>Wat doen jullie als er iemand met serieuze plannen komt om de panden over te nemen en te restaureren?

Dat is een moeilijke vraag. Hoe we zullen reageren is vooral afhankelijk van welke plannen diegene ermee heeft. Komt er een vent met plannen om luxe appartementen te bouwen, dan stijgeren we. De panden moeten gebruikt worden voor iets dat meer past bij het oude gebruik, huizen voor de gewone man. De typische buitenplee-standaard moet blijven.

-Het naastgelegen pand , slaegergården, wordt op dit moment geleegd op dezelfde manier waarop men hier de bewoners heeft weggewerkt. De huur is door Mustad opgezegd en niemand van hen heeft de draagkracht om hiertegen een zaak aan te spannen. Op de 15e moet iedereen eruit wezen. Er komt een luxe restaurant voor in de plaats, iets waar wij geen prijs op stellen. De plannen lijken nogal onserieus, ze zouden al oppengaan in november... Als er ietsdergelijks hier zou gebeuren, dan moeten we diskussieren wat wij zullen doen.

Afgelopen winter gaven de krakers samen met 'private kultuurliefhebbers uit Lilleaker' en Oslo Natur og Ungdom een alternatief plan uit voor bebouwing op het Mustad terrein. Het plan heet 'bewaar me goed...'. Hierin wordt voorgesteld om een aantal woningen erbij te bouwen alsook het natuurpark langs de Lyseakerivier en de woningen en panden te behouden. Mustads nieuwe kantoor en parkeerplaatsen worden verplaatst naar het gebied ten zuiden van het winkelcentrum. Het plan is gemaakt volgens de richtlijnen en principes neergezet door NIBR in het projekt 'natuur en milieuvriendelijke bebouwde kom-ontwikkeling'. Zowel de deelraad als de buurtbewoners zijn zeer positief ten opzichte van deze plannen.

Als Mustad klaar is met zijn ontwikkelingsplannen voor het gebied en de monumentenzorg de beschermingsplannen heeft afgerond, komen ze in de raad. Dit wordt hoogstwaarschijnlijk rond kerst. De krakers zijn er tamelijk zeker van dat de arbeiderswoningen beschermd zullen gaan worden en denken dat de strijd zich zal concentreren rond het omliggende gebied.

We bedanken de krakers voor het interview en wensen ze succes. 'Hier zou ik graag willen wonen', zegt de fotograaf tegen me terwijl we het pad aflopen. Voor we hier kwamen, spraken we over hoe ondenkbaar het was zo ver van het centrum af te wonen. De idyllische huizen spreken voor zich!.

***

Enkele dagen later lees ik reklamemateriaal. Lysakerelven Bedrijfsvereniging heeft een brochure verkleed als krant in het Lilleakergebied laten ronddelen. De vereniging bestaat uit uitbreidingsgeile bedrijven die o.a. klagen over het ruimtetekort voor winkels in het winkelcentrum en hun reklameburo, die de krant heeft gemaakt, presenteert mooie tekeningen in zachte kleuren over hoe mooi het landschap rond Lilleaker zal worden met meer verkeer, grotere winkelcentra en meer kantoorgebouwen.

Ook het buurpand van de Lilleakerkrakers komt aan bod. Eerst beschrijft de krant hoe slecht de arme bewoners van de Slaegergaarden het hebben, met tocht en buitenplee, zodat de lezer begrijpt dat de panden nauwelijks bewoonbaar zijn. Daarna beschrijft het artikel hoe goed het wordt met een luxe restaurant in hetzelfde gebouw! Er wordt met geen woord gerept over de moeite die Mustad moest doen om de bewoners weg te werken, ondanks dat Mustad het onderhoud had laten versloffen van deze 'tochtige' beschermenswaardige gebouwen in een eeuwigheid...

originele artikel Gateavisa