EEN VERSTOORDE STADSOASE

DE HELE OMGEVING VAN AMSTERDAM WAS VEROVERD DOOR DE OPRUKKENDE STAD. DE HELE OMGEVING? NEE, EEN KLEINE BOERDERIJ BLEEF ZICH VERZETTEN. TOT ONGENOEGEN VAN HET STADSDEEL.

(...) vertoonde het dak van de boerderij opeens enorme gaten
foto: Joost Vermeulen

Het is de rafelrand van Amsterdam. Een hondenvereniging en een duivenclub hebben er hun onderkomen gevonden. Iemand houdt er wat pony's. Op een veldje staan de laatste echte stadsnomaden met hun caravans. En dan is er nog die ene boerderij. Ingeklemd tussen de katholieke dodenakker en de oprukkende kantoorkolossen van het industrieterrein Teleport ligt onder aan de Spaarndammerdijk de monumentale hoeve 'Ons genoegen', laatste overblijfsel van het rijke agrarische verleden van dit gebied.

Ooit stonden er langs deze dijk en in de daarachter gelegen Overbraker binnenpolder tientallen boerderijen. Alleen deze ene, uit 1880 stammende boerderij van de familie Hogenes heeft uiteindelijk de strijd tegen de oprukkende stad overleefd. Gelukkig was de boerderij eigendom van het stadsdeel Westerpark. Dat wordt geregeerd door GroenLinks en de PvdA. Die hadden ooit beloofd dat deze laatste boerderij behouden zou blijven. Als een oase van rust in de drukke stad. Een klein stukje van de al zozeer aangetaste groene long van de stad leek voor de komende generaties behouden.

Maar ergens ging iets mis. Eind vorig jaar vertoonde het dak van de boerderij opeens enorme gaten. Het meer dan honderd jaar oude toegangshek lag gebroken op de oprit. De ramen waren kapotgeslagen en de dakgoot hing los. Plotseling stond er niet langer een prachtig monument maar een potentiele bouwval.

"De boerderij was nadat de laatste bewoner ongeveer een jaar geleden was vertrokken al in zo'n slechte staat dat het onverantwoord was hem te laten bewonen. Het enige wat wij hebben gedaan is, in afwachting van de plannen voor een nieuwe bestemming, opdracht geven het pand onbewoonbaar te maken. Anders was het gekraakt, en dat zou zeker gevaarlijke omstandigheden hebben opgeleverd," was het eerste commentaar van Martine Fransman, de wethoudster van GroenLinks onder wier verantwoordelijkheid de boerderij valt.

"Het stadsdeelbestuur heeft niet alleen nagelaten haar eigendom goed te onderhouden, het heeft moedwillig dit pand vernield." Cor Thesing, een bewoner van de vlakbij gelegen Spaarndammerbuurt kan zijn emoties bijna niet bedwingen wanneer hij de enorme puinhoop in de boerderij bekijkt. Overal stukgeslagen muren. De meer dan honderd jaar oude planken vloer is op vijf plaatsen kapotgezaagd. Oude dakpannen, per stuk al meer dan een tientje waard, zijn moedwillig aan stukken gegooid. De monumentale schouw, volgens kenners een kapitaal waard, is woest weggehakt.

De berichten van Cor Thesing en andere buurtbewoners die de schade met eigen ogen hadden gezien, resulteerden vrijwel direct in een algemene volkswoede. Het wijkcentrum zegde steun toe aan de boze buurtbewoners en al op dinsdagochtend hingen alle straten vol met affiches die opriepen mee te doen aan de reddingsactie van de boerderij. "Het eerste wat we dachten was: als het bestuur het niet kan, dan gaan we het zelf doen," vertelt Martin, de onbenoemde woordvoerder van de actievoerders. In het weekend van 20 januari kraakte hij met veertig sympathisanten de vernielde boerderij.

Martin: "Hoewel de schade die door het stadsdeel is aangericht echt enorm is, werd een ding direct duidelijk. Dit pand is niet zo gevaarlijk dat het echt onbewoonbaar gemaakt had hoeven worden. Het bouwkundig rapport waarop het bestuur zich beroept is op z'n zachtst gezegd twijfelachtig. Ons is ook niet duidelijk geworden wie eigenlijk heeft bepaald dat het niet te bewonen zou zijn."

Ook Piet Vink van het Wijkcentrum Staatsliedenbuurt heeft scherpe kritiek op het bestuur. "Uit het rapport zou moeten blijken dat restauratie meer dan een ton zou moeten kosten. Dat is echt schromelijk overdreven. Ik verdenk het stadsdeelbestuur ervan dat ze dit rapport wil gebruiken om ofwel te kunnen slopen of het gemakkelijk van de hand te kunnen doen. Wat ook raar is, is dat juist het interieur waarvan het stadsdeelbestuur wist dat het waardevol was zo is toegetakeld."

"Jullie politici hebben veel vernield, maar het is tot hier en niet verder!" Vol opgekropte woede bestookten ruim honderd buurtbewoners de wethouder tijdens een emotionele commissievergadering, die geheel gewijd was aan de kwestie-Hogenes. "We vertrouwen jullie niet langer. Als jullie zo met ons erfgoed omgaan, dan moeten jullie opkrassen." De wethouder raakte danig in verlegenheid toen zij niet alleen met verwijten maar ook met kritische vragen werd bestookt. Want hoe zat het nu precies? Wanneer en door wie was nu eigenlijk besloten om de boerderij onklaar te maken? En wat was de rol van de hoofdambtenaar Evert Verhagen? Deze topambtenaar is tevens projectleider voor het voormalige Westergasfabriekterrein dat vorig jaar voor een habbekrats aan een projectontwikkelaar werd weggeven.

Het enige wat wij hebben gedaan is (...) opdracht geven
het pand onbewoonbaar te maken
foto: Mayanne Konst

"Was het," zo suggereerde een van de vragenstellers, "zo dat de heer Verhagen al een koper voor de grond had en dat er alleen nog maar een goed voorwendsel nodig was om de boerderij te kunnen slopen?" Er kwam geen duidelijk antwoord. Een ander ding werd gaande de vergadering wel steeds duidelijker: het ambtelijke stuk, dat onder zijn verantwoordelijkheid was geschreven, staat vol halve waarheden en verdraaiingen, en essentiele informatie ontbreekt. Waarom was bijvoorbeeld het bouwkundig rapport dat al in september vorig jaar bij de wethouder bekend was nooit aan de leden van de raad gestuurd? De wethouder had geen antwoord. Het enige wat ze telkens weer herhaalde was dat zij oprecht van mening was dat het pand in zeer slechte staat verkeerde. En dat het stadsdeelbestuur zich ernstige zorgen maakte om de veiligheid van de mensen die nu in de boerderij bivakkeerden. De vergadering werd vroegtijdig en zonder duidelijke uitspraken van het dagelijks bestuur afgebroken.

Binnenkort komt het bestuur echter met een voorstel. "Wij willen op korte termijn ongeveer vijf geinteresseerde partijen die zich nu al hebben aangemeld plannen laten opstellen in de recreatieve sfeer. Daaruit maken wij dan een keuze," zei wethouder Fransman in Het Parool.

"Dat is absoluut onaanvaardbaar," lieten de bezetters van de boerderij daarop weten. "Alleen de buurt kan de boerderij nu nog redden. Dat heeft de manier waarop het tot nu toe is gegaan toch duidelijk gemaakt! Wij vertrouwen marktpartijen niet. Er is maar een echte eigenaar denkbaar, en dat is de buurt."

De boze buurtbewoners hebben intussen zelf een plan opgesteld. Men wil van de boerderij een soort ecologisch centrum maken. Woordvoerder Martin: "Het bestuur moet de boerderij en het land voor een gulden overdragen aan de stichting, die vervolgens aan het werk gaat."

De auteur zit in de stadsdeelraad westerpark namens de partij Buurt & Gemeenschap

JOOST VERMEULEN / Daklozenkrant Z, 10 feb 2001

terug