VEENHUIZEN - 'Vrede en Recht' werd drie weken geleden gekraakt. 'Levenslust' -de woning ernaast- dinsdag. Ze behoren tot de tientallen voormalige dienstwoningen van hoger gevangenispersoneel in Veenhuizen. Stuk voor stuk zijn het monumenten. In totaal staan er vijftien leeg, leert navraag bij de eigenaar, de Rijksgebouwendienst. Al meer dan twaalf jaar.

Voor de ramen van de lege woningen zijn planken gespijkerd, rondom staat het onkruid hoog. De motto's op de gevels (zoals ook 'Plichtgevoel' en 'Bitter en Zoet') herinneren eraan dat Veenhuizen ooit een dwangkolonie was. In gestichten van de Maatschappij van Weldadigheid waren zwervers, landlopers en uitvreters uit het hele land ondergebracht. Ze moesten hard werken en op zondag naar de kerk.

Tegenwoordig zijn in het fraai gelegen dorp met bijna 700 inwoners de strafinrichtingen Esserheem, Norgerhaven en Groot Bankenbosch gevestigd. Daar verblijven een kleine 1000 gedetineerden. De gemeente Noordenveld wil van Veenhuizen een cultuurhistorische trekpleister maken, met als hoofdattractie een gevangenismuseum. Reden om de 'troosteloze aanblik' van verpaupering van karakteristieke panden niet langer te dulden. Maar de gemeente staat machteloos, zegt wethouder J. Kluitenberg (volkshuisvesting).

Overleg over de situatie met betrokkenen heeft tot niets geleid. Vorige week nam de gemeenteraad daarom unaniem een motie aan waarin het ministerie van justitie, dat de panden formeel nog in gebruik heeft, wordt verzocht snel duidelijk te maken wat het met de huizen wil.

"Het is net stroop bij het ministerie", verzucht Kluitenberg, die al verschillende potentiele kopers teleur moest stellen. Hij hoopt dat de kraakactie een 'extra prikkel' is voor 'Den Haag' om in beweging te komen. "Het is niet gewoon meer dat de overheid zich zo opstelt."

Donderdagmiddag. De krakers zijn niet thuis. Bij 'Vrede en Recht' hangen wat lappen voor de ramen. Gaten in het glas zijn gedicht met plastic. In de Drentse Courant stond dat de nieuwe bewoners drie twintigers zijn die het 'doodzonde' vinden dat de panden staan te verkrotten. Ze zouden in hun vrije tijd de woning opknappen.

"Overdag werken ze", zegt een buurman, die bezig is zijn vijf honden een voor een uit te laten. De kraker van 'Levenslust' komt volgens hem uit Emmen en werd al snel opgepakt omdat hij nog een boete had uitstaan. "Dat hoorde ik van de politie. Maar vanmiddag was hij hier weer."

De buurman werkt als unit-directeur in het oude gevangenisgebouw -Esserheem- aan de overkant van de straat. Hij vindt het 'mooi' dat de twee panden zijn gekraakt. "Ik heb liever mensen naast me dan lege huizen."

Zelf maakte hij ruim tien jaar geleden gebruik van de mogelijkheid de royale dienstwoning ('Verdraagzaamheid' geheten) van het rijk te kopen. "Het zijn prachtige huizen met veel grond erbij." Veel collega's deden hetzelfde, maar anderen verhuisden, toen gebruik van een dienstwoning niet meer verplicht was. Zo ontstond de leegstand.

De Rijksgebouwendienst, die de krakers voorlopig met rust laat, 'betreurt' dat er de afgelopen jaren geen onderhoud is gepleegd. "Er was geen geld voor", zegt woordvoerder J. Schaap. Nu wel, want ministeries betalen sinds januari 1999 huur voor panden die zij gebruiken. De dienst hoopt over enige tijd dan ook met een plan van aanpak te komen en onderzoekt daartoe onder meer de ruimtebehoefte van justitie, aldus Schaap.

Maar het ministerie blijkt er al uit te zijn. "Wij willen niet blijven huren", zegt woordvoerder Holtes. "Omdat het monumenten zijn, kunnen wij er niets meer mee. Je kunt ze niet verbouwen. De Rijksgebouwendienst moet maar zien wat men ermee doet."

De krakers, twintigers, vinden het doodzonde dat zulke mooie panden staan te verkrotten.

Trouw 29 juli 2000 / Annemarie Kok

terug